Terytoria Indian - Llano Estacado

LLANO ESTACADO

Llano Estacado ( hiszpański: [?ano estaka?o] ),
czasami tłumaczone na język angielski jako Staked Plains
to region w południowo-zachodnich Stanach Zjednoczonych obejmujący części wschodniego Nowego Meksyku i północno-zachodniego Teksasu.

Jest to jeden z największych płaskowyżów na kontynencie północnoamerykańskim, którego wysokość wznosi się od 3000 stóp (900 m) na południowym wschodzie do ponad 5000 stóp (1500 m) na północnym zachodzie, o niemal jednolitym nachyleniu około 10 stóp na milę (2 m/km).

Nazewnictwo

Hiszpańska nazwa Llano Estacado jest często interpretowana jako oznaczająca "Równiny z palikami", chociaż zaproponowano również "palisady" lub " równiny palisadowe ", w którym to przypadku nazwa pochodziłaby od stromych zboczy na wschodnim, północnym i zachodnim obrzeżu równin. Leatherwood pisze, że Francisco Coronado i inni europejscy odkrywcy opisali grzbiet Mescalero na zachodniej granicy jako przypominający "paliady, wały lub palisady" fortu, ale nie przedstawia oryginalnego hiszpańskiego.

W książce Beyond the Mississippi (1867) Albert D. Richardson, który przemierzył region ze wschodu na zachód w październiku 1859 r., napisał, że "starożytni Meksykanie oznaczali trasę palikami przez tę rozległą pustynię, stąd jej nazwa".

Inne źródła odnoszą się do "pali" używanych do oznaczania dróg na pozbawionej cech charakterystycznych równinie, często oznaczających stosy kamieni, kości i krowiego łajna. Według Place Names of New Mexico inni spekulowali, że "pale" odnoszą się do roślin juki, które zdobią równiny. Leatherwood wyraża opinię w Handbook of Texas, że takie znaczniki drogi mogłyby wiarygodnie wyjaśnić pochodzenie nazwy, ale że "porównanie formacji klifowych i palisad wykonane przez odkrywców bardziej przekonująco przemawia za pochodzeniem geologicznym". W swojej Roadside Geology of Texas geolog Darwin Spearing również preferuje rozwiązanie geologiczne od etymologii:

Opowieść o "Staked Plains" jest głęboko zakorzeniona w mitologii Teksasu, ale prawdziwa interpretacja nazwy Llano Estacado jest rozsądna geologicznie: oznacza ona "osadzone palisadą" lub "palisadowe" równiny - a tak właśnie wygląda krawędź równin widziana spod skały wierzchołkowej

Północno-zachodnia skarpa Llano Estacado

Geografia i klimat

Llano Estacado leży na południowym krańcu ekoregionu Western High Plains na Wielkich Równinach Ameryki Północnej; jest częścią tego, co kiedyś nazywano Wielką Pustynią Amerykańską . Rzeka Canadian River tworzy północną granicę Llano, oddzielając je od reszty Wielkich Równin. Na wschodzie, Caprock Escarpment , stromy klif o wysokości około 300 stóp (100 m), leży między Llano a czerwonymi równinami permskimi w Teksasie; podczas gdy na zachodzie, Mescalero Escarpment wyznacza wschodnią krawędź doliny rzeki Pecos . Llano nie ma naturalnej południowej granicy, zamiast tego wtapia się w płaskowyż Edwards w pobliżu Big Spring w Teksasie . Ten obszar geograficzny rozciąga się na około 250 mil (400 km) z północy na południe i 150 mil (240 km) ze wschodu na zachód, co daje łącznie obszar około 32 000 mil kwadratowych (83 000 km²), większy od Indiany i 12 innych stanów. Obejmuje całość lub część 33 hrabstw Teksasu i czterech hrabstw Nowego Meksyku.

Obszar ten jest podatny na częste burze piaskowe ze względu na niską rzeźbę terenu, częste turbulentne wiatry, brak roślinności i luźną wierzchnią warstwę gleby. Krajobraz jest usiany licznymi małymi jeziorami playa, zagłębieniami, które sezonowo wypełniają się wodą i zapewniają siedlisko dla ptactwa wodnego

Llano Estacado ma zimny klimat półpustynny ( Köppen BSk ), charakteryzujący się długimi, gorącymi latami i zimnymi zimami. Opady deszczu są stosunkowo niskie; cały region otrzymuje rocznie mniej niż 23 cale (580 mm) opadów, a zachodnia część otrzymuje zaledwie 14 cali (360 mm). Wysokie temperatury latem (średnia wysoka temperatura lipca powyżej 90 °F lub 32 °C) oznaczają, że większość niewielkiej ilości opadów jest tracona na skutek parowania, co utrudnia uprawę na terenach suchych

Texas State Historical Society podaje, że obejmuje ono całość lub część 33 hrabstw Teksasu, czyli o sześć mniej niż wynika z mapy US Geological Survey, oraz cztery hrabstwa Nowego Meksyku.

Północny brzeg Llano Estacado w Nowym Meksyku

Geologia

Formacja Ogallala to klin osadów zbudowany na wschód od Gór Skalistych , gdy zostały one wypiętrzone w miocenie , a powstałe stożki napływowe określane są mianem "Gangplank". ^[ 4 ]^:356? Wodonośnik Ogallala jest głównym źródłem słodkiej wody dla regionu i składa się z osadów strumieni rozgałęzionych wypełniających doliny w wilgotnych warunkach klimatycznych, po których następuje klimat subwilgotny do suchego oraz gruby piasek i muł eoliczny (nawiewany przez wiatr). ^[ 4 ]^:356? Warstwy Caliche pokrywają Ogallala, co odzwierciedla dzisiejsze suche warunki. ^[ 4 ]^:356? Plejstoceńskie opady deszczu na płaskim terenie spowodowały, że woda gromadziła się na powierzchni, co spowodowało powstanie charakterystycznych dla Wysokich Równin, niezliczonych okrągłych stawów zwanych jeziorami playa

Spearing kontynuuje:

Gdy pogoda jest sucha, są to zakurzone, okrągłe, szare, zwykle bezroślinne płaskie tereny, jak widać z autostrady. Ale po burzy na High Plains woda szybko wypełnia stawy, a dopiero później wsiąka w leżące pod nimi porowate piaskowce tuż pod powierzchnią, aby wzbogacić wodę gruntową w warstwie wodonośnej Ogallala. Wcześni pionierzy byli bardzo zależni od wody z tych powierzchniowych stawów dla siebie i swojego bydła, biorąc pod uwagę, jak mało jest strumieni na High Plains. Ale deszcze nie zawsze nadchodziły, a stawy często wysychały. W XX wieku podjęto skoordynowane wysiłki, aby wykorzystać bardziej niezawodne piaski wodne Ogallala. Jak można było przewidzieć, wynikające z tego wysokie uzależnienie od wód gruntowych usunęło więcej wody, niż jest naturalnie zastępowane, co wzbudziło obawy mieszkańców Panhandle i planistów co do przyszłych dostaw wody.

Rzeki Pecos i Canadian spowodowały erozję regionu Llano Estacado aż do warstw rud żelaza z okresu triasu i permu, co oprócz oddzielenia go od skał macierzystych w Górach Skalistych spowodowało powstanie charakterystycznego kontrastu kolorów.

Skarpa Caprock na południe od Ralls w Teksasie

W kulturze popularnej

Piosenka "West Texas In My Eye" zespołu The Panhandlers z 2020 roku zawiera słowa: "Gdzie Llano Estacado wznosi się, by spotkać niebo/Nie płaczę, to Zachodni Teksas w moich oczach".

María Dolores Gonzales napisała pamiętnik w formie twórczej, oparty na faktach, o swoim pobycie w Llano Estacado, zatytułowany Atop the Windmill: I Could See Forever

Region ten jest wspomniany w piosence "Sweet Amarillo" zespołu Old Crow Medicine Show

Kilka dzieł niemieckiego autora Karla Maya rozgrywa się w Llano Estacado, chociaż obszar ten jest opisywany jako pustynia piaskowa, z dużymi palikami wyznaczającymi bezpieczne trasy. Powtarzające się dramatyczne wątki poboczne krążą wokół rozbójników, którzy ponownie ustawiają niektóre sekcje palików, tak aby objazd nagle zakończył się na głębokiej pustyni, a mylący podróżni mogliby skończyć wodę, osłabnąć, zachorować, a nawet umrzeć, i ostatecznie stać się łatwym łupem.