Duchowy
i materialny dorobek Indian (indiańska kultura) - PANINDIANIZM
(z Wikipedii)
Panindianizm (w krajach anglojęzycznych
określany jako "Pan-Indianism")
współczesne zjawisko społeczne polegające na
osiąganiu lub dążeniu do ponadplemiennej jedności
tubylczych ludów Ameryki Północnej, zwanych Indianami.
Za prekursorów współczesnego panindianizmu uważa się
takich twórców wojskowo-politycznych sojuszy
północnoamerykańskich Indian z XVIII w., jak Pontiak,
Joseph Brant i - przede wszystkim - Tecumseh. Po
zakończeniu w 1871 roku okresu zawierania przez USA
traktatów z indiańskimi narodami, osiedleniu Indian w
rezerwatach i ustaniu z końcem XIX w. indiańskich wojen
zaczęło dochodzić do częstszych spotkań tubylczych
Amerykanów z różnych plemion i kręgów kulturowych
Ameryki Północnej.
Wspólnota losów i tubylcza wymiana międzykulturowa, w
połączeniu z zanikiem części lokalnych tradycji i
postępującą asymilacją, doprowadziły do powstania
nowych zjawisk - takich jak narodziny festiwali pow-wow i
nowej synkretycznej religii pejotyzmu - wspólnych dla
szerszej grupy Indian, niezależnie od ich plemiennego
pochodzenia. XX wiek przyniósł narodziny elity
wykształconych Indian (Charles Alexander Eastman, Carlos
Montezuma, Ella Cara Deloria), znających dzieje
różnych plemion i współpracujących ze sobą w ramach
organizacji nowego typu. Coraz szersze możliwości
podróżowania i kontaktowania się ze sobą Indian o
różnych korzeniach, ale podobnej sytuacji i bieżących
problemach (dyskryminacja, bezrobocie, wyobcowanie,
ubóstwo, problemy z oświatą i opieką zdrowotną,
upadek tradycyjnych religii tubylczych, plemiennych
obyczajów i języków, itp.), a także postępująca po
II wojnie światowej emancypacja i samoorganizacja Indian
(NCAI), stworzyły podstawy do nowego zjawiska
społeczno-politycznego, jakim stał się panindianizm.
Czyli Panindianizm to podejście filozoficzne i
polityczne promujące jedność i do pewnego stopnia
homogenizację kulturową wśród różnych grup
rdzennych Amerykanów , Rdzennych Narodów , Eskimosów i
Metysów (FNIM) w obu Amerykach, niezależnie od różnic
plemiennych i kulturowych.
To także podejście do organizacji politycznej Indian
przede wszystkim związane z Rdzennymi Amerykanami
organizującymi się na rzecz sprawiedliwości
społecznej i rewitalizacji kulturowej w kontynentalnych
Stanach Zjednoczonych , ale rozprzestrzeniło się
również na niektóre inne społeczności rdzennych
ludów ameryki. Inuici i Metysowie mogą uważać się za
część szerszej, pan-Aborygeńskiej społeczności lub
za jakąś jej odmianę. Niektórzy naukowcy
amerykańscyrównież używali terminu pan-Amerindianism,
aby odróżnić od innych ludów znanych jako
"Indianie". Niektóre organizacje
pan-Indiańskie starają się także szerzej połączyć
siły różnych grup rdzennych w celu ochrony ich
interesów na całym świecie.
Wczesna historia
W 1912 r. członkowie plemion Creek , Choctaw , Cherokee
i Chickasaw , zjednoczeni sprzeciwem wobec nacisku
europejczyków, utworzyli Stowarzyszenie Czterech Matek,
które prowadziło zbiorową akcję polityczną.
Również w 1912 roku Alaskan Native Brotherhood i
Sisterhood połączyły się, koncentrując się na ich
wspólnym interesie ochrony rdzennych zasobów. W 1934
Kongres uchwalił proindiańską ustawę o reorganizacji
, która odwróciła politykę asymilacji. Ten akt
przyznał "sankcjonowanie prawne dla plemiennych
posiadłości ziemskich; zwrócił niesprzedane
przydzielone ziemie plemionom; wprowadził przepisy
dotyczące zakupu nowych ziem; zachęcał do tworzenia
plemiennych konstytucji, systemów sprawiedliwości i
korporacji biznesowych; rozszerzonych możliwości
edukacyjnych dzięki nowym obiektom i pożyczkom.;
opowiadał się za zatrudnianiem Indian przez Urząd ds.
Indian...; przedłużył status Indian Trust i przyznał
Indianom wolność religijną".
Kluczowe wydarzenia
Zanim pojawiły się pierwsze sukcesy, istniało kilka
organów regionalnych, które jednoczyły wiele narodów
(plemiona lub szczepy) w kontekście polityki po
osiedleniu w rezerwatach. Wielka Generalna Rada Indian
Ontario została zorganizowana przy pomocy misjonarzy w
latach 70. XIX wieku i trwała do 1938 r. Podobnie, w
1916 r. utworzono zjednoczone plemiona Kolumbii
Brytyjskiej.
W 1911 r. powstała pierwsza narodowa indiańska
organizacja polityczna w USA, Towarzystwo Indian
Amerykańskich . Organizacja ta dążyła do takich
rzeczy, jak lepsze indjańskie programy edukacyjne i
poprawa warunków życia. Było to równoznaczne z
ustanowieniem Ligi Indian Kanady w 1919 roku, pierwszej
kanadyjskiej organizacji aborygeńskiej o zasięgu
krajowym.
Stowarzyszenie Indian Amerykańskich było najbardziej
wpływową z wczesnych organizacji panindiańskich.
Odegrała kluczową rolę w promowaniu indiańskiego
obywatelstwa, które zostało ostatecznie przyznane przez
ustawę o obywatelstwie indjańskim z 1924 roku .
Przed II wojną światową oraz w latach 40. i 50.
rdzenni aktywiści byli mniej rozwinięci i w
większości nie stosowali przemocy. Wielu przywódców
podjęło autentyczny wysiłek, aby współpracować z
rządem amerykańskim. W 1922 roku, jako symboliczny
gest, Deskaheh , wódz Cayuga , udał się do Ligi
Narodów w Genewie w nadziei na uznanie suwerenności
swojego plemienia, ale jego prośba została odrzucona. W
1939 roku Tonowanda Band z plemienia Seneca wysłał
"Deklarację Niepodległości" do stanu Nowy
Jork. Zostało to zignorowane, a indianie, którzy
łamali prawo stanowe, zostali aresztowani. W innych
przypadkach plemiona Indian amerykańskich walczyły o
utrzymanie suwerenności nad ziemią plemienną, która
została im przyznana na mocy traktatów z rządem
federalnym. Niespokrewnione grupy rdzennych Amerykanów i
ogólnie Amerykanie zaczęli dostrzegać i sympatyzować
z ich celami.
W czerwcu 1961 roku 420 Indian amerykańskich z 67
plemion zebrało się na konferencji American Indian
Chicago Conference, która odbyła się na Uniwersytecie
w Chicago. Po wymianie opinii, które obejmowały wiele
aspektów spraw indiańskich, sporządzono projekt
Deklaracji Celów Indiańskich .
W 1989 r . miała miejsce Konwencja dotycząca ludności
rdzennej i plemiennej, znana również jako Konwencja nr
169 Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP). Do tej pory
była to jedyna formalnie wiążąca konwencja
międzynarodowa, która odnosi się konkretnie do ludów
tubylczych. Konferencja uznała za cel grup tubylczych
utrzymanie pozycji jako podmiotów niezależnych od
rządów narodowych.
Organizacja ruchu
Powstałe na przełomie lat 60. i 70. XX wieku nowe ruchy
i organizacje tubylcze (AIM, W.A.R.N.) umożliwiły
młodemu pokoleniu Indian artykułowanie własnych -
indywidualnych i grupowych - ambicji społecznych i
politycznych, symbolizowanych m.in. hasłem "Red
Power" (wzorowanym na afroamerykańskim "Black
Power"). Kontakty rosnącej grupy "miejskich
Indian" z ich krewnymi z rezerwatów przyniosły
nowe formy ożywienia kulturalnego, odradzanie
zapomnianych po części tradycji w nowych formach,
wzajemne przenikanie się i uzupełnianie różnych
koncepcji i form "indiańskości" oraz
aktywność współczesnych tubylczych intelektualistów
i działaczy społecznych (N. Scott Momaday, Vine Deloria
Jr., John Mohawk, Winona LaDuke, Dennis Banks, Russell
Means, Gladys Tantaquidgeon). Wzrósł udział Indian w
kreowaniu polityki władz i federalnego Biura do spraw
Indian (Ada Deer, Ben Nighthorse Campbell), wzrosła ich
rola w chętnie wykraczającej poza tradycyjne podziały
etniczne kulturze i sztuce Rudolph Carl Gorman, John
Trudell, Fritz Scholder, Will Sampson, Floyd Red Crow
Westerman), a także w pokonującym wszelkie granice
nowoczesnym biznesie i technice (John Herrington).
Panindianizm współcześnie
Charakterystyczne dla panindianizmu stały się rozmaite,
wyrwane często z oryginalnego plemiennego kontekstu,
pojedyncze elementy, wzory i symbole (długie włosy,
pióropusze, skórzane stroje, mokasyny, "fajka
pokoju", ceremonie okadzania szałwią, szałasu
potu i poszukiwania wizji), postrzegane coraz częściej
jako "ogólnoindiańskie" zarówno przez
nie-Indian, jak i przez samych tubylczych Amerykanów
(posiadających coraz bardziej mieszane - wieloplemienne
i wieloetniczne - pochodzenie i dość luźny związek z
tradycjami własnych przodków). Odrodzenie indiańskich
kultur i przekazywanie wiedzy o nich coraz częściej
odbywa się drogą pośrednią, już nie dzięki lokalnym
przekazom z pokolenia na pokolenie, lecz z pomocą
pochodzących spoza danej społeczności nauczycieli,
nie-indiańskich specjalistów oraz naukowych źródeł i
metod (ale także za pomocą indiańskich mediów, od
magazynu Akwesasne Notes, przez internetowe radio AIROS
po tygodnik Indian Country Today, serwis sieciowy
http://www.indianz.com i tubylczy kanał telewizyjny z
Kanady APTN). Nierzadko istotny w tym procesie jest też
nacisk skłonnych do trywializacji mediów i wpływ
upraszczających rzeczywistość stereotypów, a także
modyfikujące życie i postawy Indian procesy unifikacji,
komercjalizacji i globalizacji.
Elementem współtworzącym i wzmacniającym
panindiańskość jest wspólny od kilku już pokoleń
dla północnoamerykańskich Indian język angielski. W
nim tworzona jest zdecydowana większość współczesnej
literatury i poezji tubylczej, angielskojęzyczne są
niemal wszystkie współczesne indiańskie szkoły i
przedsięwzięcia medialne (czasopisma, audycje radiowe,
portale internetowe, itp.)
Chociaż panindianizm bywa czasem stawiany w opozycji do
tubylczej plemienności, to w wielu swych przejawach nie
są to zjawiska sprzeczne, lecz raczej równoległe, a
nawet wzajemnie uzupełniające się i wspierające.
Samoidentyfikacja Indian z konkretnym plemieniem (lub
kilkoma plemionami) już od pokoleń wiąże się ze
świadomością bycia Indianinem (ang. Indian), tubylczym
Amerykaninem (ang. Native American) czy po prostu
"tubylcem" (w USA - Native, w Kanadzie -
Aboriginal Person). I analogicznie - przynależność do
"tubylczego narodu" (ang. Native Nation, w
Kanadzie - First Nation) i uważanie się za
"Indianina" nie wyklucza tożsamości
plemiennej, poczucia dumy z przynależności do
konkretnego ludu i związanej z tym faktem odrębności.
|
