Nez Perce
Zobacz też
ze strony gównej: Wojny
Nez Perce 1804-1904, Kampania
wojskowa Nez Perce 1877 roku, Plemię
Nez Perce,
Wódz Józef (Chief Joseph), Nez
Perce,
Bitwa Nez Perce pod Big Hole 1877
Nez Percé ( / ? n ? z p ??r s / ; autonym : Nimíipuu ,
czyli "My, naród") [2] są rdzennych
mieszkańców Plateau którzy Domniemywa się, że żył
na rzeki Columbia Plateau w Pacific Northwest region
przez co najmniej 11500 lat. [3]
Członkowie grupy językowej Sahaptin [4] Nimíipuu byli
dominującymi ludźmi na Wyżynie Kolumbii przez
większą część tego czasu [5], zwłaszcza po nabyciu
koni, które doprowadziły ich do wyhodowania konia
appaloosa w XVIII wieku.
Przed pierwszym kontaktem z cywilizacją zachodnią
Nimiipuu mieli wpływy gospodarcze i kulturowe w handlu i
wojnie, współdziałając z innymi rdzennymi narodami w
rozległej sieci od zachodnich wybrzeży Oregonu i
Waszyngtonu , wyżyn Montany i północnej Wielkiej
Kotliny na południu. Idaho i północna Nevada . [6] [7]
Francuscy odkrywcy i traperzy na oślep używali i
spopularyzowali nazwę "Nez Percé" dla
Nimíipuu i pobliskiego Chinook . Nazwa tłumaczy się
jako " przekłuty nos ", ale tylko Chinook
używał tej formy modyfikacji ciała. [8]
Odcięci od większości swoich terenów ogrodniczych na
prerii Camas [3] traktatem z 1863 r. (znanym później
jako "Traktat o złodzieju" lub "Traktat o
kradzieży" wśród Nimiipuu), [9] [8] zamknięcie w
rezerwatach w Idaho, Terytorium Indian Waszyngtonu i
Oklahomy po wojnie w Nez Perce z 1877 r. i Ustawie Dawesa
z 1887 r. Nez Perce pozostaje jako odrębna kultura i
polityczny wpływ ekonomiczny w obrębie rezerwatu i poza
nim. [10] [11] [12] [13] [14]
Jako plemię uznane przez władze federalne, plemię Nez
Perce z Idaho zarządza swoim rdzennym rezerwatem w Idaho
za pośrednictwem rządu centralnego z siedzibą w
Lapwai, znanego jako Komitet Wykonawczy Plemienia Nez
Perce (NPTEC). [15] [16] Są jednym z pięciu uznanych
przez władze federalne plemion w stanie Idaho. Nez Perce
są właścicielami tylko 12% własnych rezerwatów, a
niektóre Nez Perce dzierżawią ziemię rolnikom lub
drwalom. Obecnie wylęganie, pozyskiwanie i spożywanie
łososia jest ważnym kulturowym i ekonomicznym atutem
Nez Perce dzięki pełnemu posiadaniu lub
współzarządzaniu różnymi wylęgarniami ryb
łososiowych, takich jak Krajowa Wylęgarnia Ryb Kooskia
w Kooskiaczy Krajowa Wylęgarnia Ryb Dworshak w Orofino .
[17] [18] [19]
Niektórzy nadal mówią swoim tradycyjnym językiem, a
Plemię posiada i prowadzi dwa kasyna wzdłuż rzeki
Clearwater (w Kamiah i na wschód od Lewiston ), [20]
[21] kliniki zdrowia, policję i sąd, ośrodki kultury,
połowy łososia, radio stacji i inne rzeczy, które
promują ekonomiczne i kulturowe samostanowienie. [22]
Zawartość
1 Imię i historia
2 Język
3 Terytorium Aborygenów
4 Wrogowie i sojusznicy
5 Historyczne zespoły regionalne, zespoły, grupy
lokalne i wsie
6 Kultura
7 Historia
7,1 Kontakt europejski
7,2 Lot Nez Perce
8 Program hodowli koni
9 Obecne ziemie plemienne
9,1 Społeczności
10 Znani ludzie
11 Bibliografia
12 Dalsze czytanie
13 Zewnętrzne linki
Nazwa i historia
Dziecko Nez Perce w kołysce, 1911
Ich imię dla siebie to Nimíipuu (wymawiane[nimi?pu?] ),
co oznacza "Lud", w ich języku,
częśćrodziny Sahaptin . [23]
Nez Percé to egzonim nadany przez francuskich
kanadyjskich handlarzy futrami, którzy regularnie
odwiedzali ten obszar pod koniec XVIII wieku, co oznacza
dosłownie "przekłuty nos". Anglojęzyczni
handlarze i osadnicy przyjęli z kolei tę nazwę. Od
końca XX wieku Nez Perce najczęściej identyfikuje się
jako Niimíipuu w Sahaptin . [23] Zostało to również
napisane Nee-Me-Poo. Lakota/Dakota nazwali ich Watopala ,
czyli ludem Kajaków , z Watopa . Jednak po tym, jak Nez
Perce stało się bardziej popularne, zmienili je na
Watopahlute . To pochodzi z pahlute, kanał nosowy i jest
po prostu grą słów. Gdyby przetłumaczyć je
dosłownie, wyszłoby to albo jako "Przejście przez
nos kajaka" (Watopa-pahlute) albo "Przejście
przez nos trawy" (Wato-pahlute). [24] Assiniboine
nazwali je Pasú o?nógA wicaštA , a Arikara
sinitčiškataríwiš . [25] Plemię używa również
terminu "Nez Perce", podobnie jak rząd Stanów
Zjednoczonych w swoich oficjalnych kontaktach z nimi oraz
współcześni historycy. Starsze historyczne dzieła i
dokumenty etnologiczne używają francuskiej pisowni Nez
Percé ze znakiem diakrytycznym . Oryginalna francuska
wymowa to[ne p??se] , z trzema sylabami.
Tłumacze Sacagawea i Toussaint Charbonneau z Ekspedycji
Lewisa i Clarka błędnie zidentyfikowali ten lud jako
Nez Perce, kiedy zespół spotkał plemię w 1805 roku.
Rezerwacja, wyjaśniła błędne nazewnictwo. Ona
napisała,
Nigdy nie jest łatwo znaleźć imię jakiegoś
Indianina, a nawet plemienia indiańskiego. Plemię
zawsze ma co najmniej dwie nazwy; jedną, którą
nazywają siebie, i drugą, pod którą są znani innym
plemionom. Wszystkie plemiona żyjące na zachód od Gór
Skalistych nazywano "Chupnit-pa-lu", co oznacza
ludzi z przekłutymi nosami; oznacza to również
wyłanianie się z krzaków lub lasu; ludzie z lasu.
Plemiona nad rzeką Kolumbią przekłuwały nos i nosiły
w nim jakieś ozdoby, jak widzieliście niektóre
staromodne białe damy noszące w uszach. Lewis i Clark
mieli ze sobą tłumacza, którego żona była kobietą z
plemienia Szoszonów lub Węży, więc do tego doszło,
gdy zapytano go "jacy są Indianie?".
odpowiedź brzmiała: "Oni są 'Chupnit-pa-lu
'" i było to spisane w dzienniku; pisownia dość
dziwnie, bo uszy białych ludzi nie zawsze wychwytują
indyjskie tony i oczywiście Indianie nie potrafili
przeliterować żadnego słowa. [26]
W swoich pismach, William Clark , o których mowa ludzi
jak Chopunnish / t? o? p ? n ? ? / , transliteracji z
Sahaptin perspektywie. Według DE Walkera w 1998 roku,
piszącego dla Smithsonian , termin ten jest adaptacją
terminu cú.p?itpeľu ( lud Nez Perce). Termin ten
składa się z cúp?it (przebijanie ostrym przedmiotem) i
peľu (ludzie). [27] W przeciwieństwie do tego, Nez
Perce Language Dictionary [28] ma inną analizę niż
Walker dla terminu cúpnitpelu . Przedrostekcú - oznacza
"w jednym pliku". Ten przedrostek w
połączeniu z czasownikiem -piní , "wyjść (np. z
lasu, krzaków, lodu)". Wreszcie z przyrostkiem
-pelú , co oznacza "ludzie lub mieszkańcy".
Razem te trzy elementy: cú - + - piní + pelú =
cúpnitpelu , czyli "Ludzie wychodzą z lasu w
jednym pliku". [29] Tradycja ustna Nez Perce
wskazuje, że nazwa "Cuupn'itpel'uu" oznaczała
"wyszliśmy z lasu lub wyszliśmy z gór" i
odnosiła się do czasu, zanim Nez Perce miał konie.
[30]
Język
Główny artykuł: język Nez Perce
Język Nez Perce , czyli Niimiipuutímt, jest językiem
sahaptyńskim , powiązanym z kilkoma dialektami
sahaptinu . Podrodzina Sahaptian jest jedną z gałęzi
rodziny Plateau Penutian , która z kolei może być
spokrewniona z większym ugrupowaniem Penutian .
Terytorium Aborygenów
Pierwotne terytorium Nez Perce (zielone) i zmniejszona
rezerwacja z 1863 r. (brązowa)
Terytorium Nez Perce w czasach Lewisa i Clarka
(1804-1806) miało około 17 000 000 akrów (69 000 km 2
) i obejmowało części dzisiejszego Waszyngtonu ,
Oregonu , Montany i Idaho , na obszarze otaczającym
Wąż (Weyikespe) , rzeki Grande Ronde , łososia (Naco'x
kuus) (" Chinook salmon Water") i Clearwater
(Koos-Kai-Kai) ("Czysta woda"). Obszar
plemienny rozciągał się od Gorzkich Korzeni na
wschodzie (drzwi do północno-zachodnich równin
Montany) po Góry Błękitne na zachodzie pomiędzy
szerokościami geograficznymi45°N i 47°N. [31]
W 1800 roku Nez Perce miało ponad 70 stałych wiosek,
liczących od 30 do 200 osób, w zależności od pory
roku i grupy społecznej. Archeolodzy zidentyfikowali
łącznie około 300 powiązanych miejsc, w tym obozy i
wioski, głównie w kanionie rzeki Salmon. W 1805 r. Nez
Perce byli największym plemieniem na płaskowyżu rzeki
Columbia, liczącym około 6000 mieszkańców. Na
początku XX wieku Nez Perce zmniejszyło się do około
1800 z powodu epidemii , konfliktów z nie-Indianami i
innych czynników. [32] Plemię donosi o liczbie ponad
3500 członków w 2021 r. [1]
Podobnie jak inne plemiona płaskowyżowe , Nez Perce
mieli sezonowe wioski i obozy, aby przez cały rok
korzystać z zasobów naturalnych. Ich migracja
przebiegała według powtarzającego się schematu, od
stałych zimowych wiosek przez kilka tymczasowych
obozów, prawie zawsze powracających do tych samych
miejsc każdego roku. Nez Perce podróżował szlakiem
Lolo (Salish: Naptnišaqs - "Szlak Nez Perce")
(Khoo-say-ne-ise-kit) aż do równin (Khoo-sayn / Kuseyn)
("kraj bawołów") Montana do polowania na
bawoły (Qoq'a lx) i tak daleko na zachód, jak wybrzeże
Pacyfiku ('Eteyekuus) ("Wielka Woda"). Przed
budową w 1957 roku Tamy Dalles , która zalała ten
obszar,Wodospad Celilo (Silayloo) był ulubionym miejscem
połowu łososia (lé'wliks) na rzece Columbia (Xuyelp)
("Wielka Rzeka") .
Wrogowie i sojusznicy
Nez Perce miał wielu sojuszników i partnerów
handlowych wśród sąsiednich ludów, ale także wrogów
i trwające plemiona antagonistyczne. Na północ od nich
mieszkał Coeur d'Alene (Schitsu'umsh) ('Iskíicu'mix),
Spokane (Sqeliz) (Heyéeynimuu), a dalej na północ
Kalispel (Ql?ispé) (Qem'éespel'uu, oba oznaczające
Ludzie"), Colville (Páapspaloo) i Kootenay /
Kootenai (Ktunaxa) (Kuuspel'úu), na północnym
zachodzie mieszkali Palus (Pelúucpuu), a na zachodzie
Cayuse (Lik-si-yu) ( Weyíiletpuu - "Ludzie
życicy" ), w kierunku zachodnim znaleziono tam
Umatilla (Imatalamłáma) (Hiyówatalampoo), Walla Walla
,Wasco (Wecq'úupuu) i Sk'in (Tike'éspel'uu) i na
północny zachód od tego ostatniego różne zespoły
Yakama (Lexéyuu), na południu żyli Indianie Snake
(różne zespoły Northern Paiute (Numu) (Hey'uuxcpel'uu
) w południowo-zachodniej i Bannock (nimi Pan a'kwati) -
Northern Shoshone (Newe) zespołów [33] (Tiwélqe) w
południowo-wschodniej), na wschodzie żył Lemhi
SHOSHONE (Lémhaay), na północ od nich Bitterroot
Salish / Flathead (Seliš) (Séelix), dalej na wschód i
północny wschód na Równinach Północnych znajdowały
się Kruk (Apsáalooke) ('Isúuxe) i dwa potężne
sojusze - Żelazna Konfederacja (Nehiyaw-Pwat)(nazwany na
cześć dominującego Cree Plains and Woods
(Paskwawiyiniwak i Sakawithiniwak) i Assiniboine (Nakoda)
(Wihnen'íipel'uu), sojusz północnych narodów
rdzennych Amerykanów opartych na handlu futrami, a
później obejmował Stoney (Nakoda) , Western Saulteaux
/ Plains Ojibwe (Bungi lub Nakawe) i Métis ) oraz
Konfederacja Czarnych Stóp (Niitsitapi lub
Siksikaitsitapi) ('Isq'óyxnix) (składająca się z
trzech ludów mówiących Czarnymi Stopami - Piegan lub
Peigan (Piikáni) , Kainai lub Bloods Káínaa) i Siksika
lub Blackfoot (Siksikáwa) , później dołączył
niepowiązany Sarcee (Tsuu T'ina)i (przez pewien czas)
przez Gros Ventre lub Atsina (A'aninin) ). [34]
Historyczne zespoły regionalne, zespoły, grupy lokalne
i wsie
Zespół Almotipu
Terytoria wzdłuż rzeki Snake w kanionie Hells do około
80 mil na południe od dzisiejszego Lewiston, Idaho (
Simiinekem - "zbieg dwóch rzek" lub
"rozwidlenie", gdy Clearwater wpada tutaj do
Snake River), w Górach Wallowych i w Góry Siedem
Diabłów w Oregonie i Idaho. Ich łowiska i tereny
łowieckie były również wykorzystywane przez zespół
Pelloatpallah (obejmujący zespół "Palus (lub
Palus właściwy)" i "Wawawai Band" z
zespołu regionalnego Upper Palus ), który utworzył
dwujęzyczne zespoły Palus-Nez-Percé z powodu wielu
mieszanych małżeństwa.
Wśród nich znajduje się kilka zespołów wiejskich:
Nuksiwepu taśmowe
Palótpu taśmowe (ich wieś Palót był na północnym
brzegu rzeki Snake - około 2 do 3 mil nad Sáhatp)
zespół Pinewwixpu (Pinăwăwipu) (ich wioska Pinăwăwi
znajdowała się nad strumieniem Penawawa)
Sahatpu (Sáhatpu) Kompania (ich wieś Sáhatp znajdował
się na północnym brzegu rzeki Snake, powyżej
Wawáwih)
zespół Siminekempu (Shimínekempu) (ich wieś
Shimínekem - "zbieg", znajdowała się na
terenie dzisiejszego Lewiston)
Tokalatoinu (Tukálatuinu) Kompania (wzdłuż rzeki
Tucannon ( Took-Kahl-la-Toin ), która jest dopływem
rzeki Snake)
Wawawipu taśmowe (ich wieś Wawáwih znajdował się na
Wawawai Creek, dopływem rzeki Snake)
Alpowna (Alpowai) Band lub Alpowe'ma
(Alpoweyma/Alpowamino) Band ("Ludzie wzdłuż Alpaha
(Alpowa) Creek" lub "Ludzie z 'Al'pawawaii,
czyli Clarkston ")
Terytoria wzdłuż południowego i środkowego
rozwidlenia rzeki Clearwater w dół rzeki do miasta
Lewiston (i na południe od niego) we wschodnim
Waszyngtonie i Idaho Panhandle. Spędzili również dużo
czasu na wschód od Gór Bitterroot i rozbili obóz nad
rzeką Yellowstone, ich głównym miejscem spotkań i
jednym z najważniejszych łowisk był obszar Kooskia,
Idaho ( Leewikees ). Ich łowiska i tereny łowieckie
były również wykorzystywane przez "Wawawai
Band" z Górnego Palus Regional Band, który
mieszkał bezpośrednio na zachodzie i utworzył
dwujęzyczny zespół Palus-Nez-Percé z powodu wielu
mieszanych małżeństw. Byli trzecią co do wielkości
grupą regionalną Nez Percé, a ich obszar plemienny
był jednym z czterech ośrodków dla dużych grup
regionalnych Nez Percé.
Wśród nich znajduje się kilka zespołów wiejskich:
the Alpowna (Alpowai) Band lub Alpowe'ma
(Alpoweyma/Alpowamino) Band (największy i najważniejszy
zespół, wzdłuż potoku Alpaha (Alpowa), małego
dopływu Clearwater), na zachód od Clarkston w stanie
Waszyngton ('Al'pawawaii = Ludzie z "miejsca
rośliny o nazwie Ahl-pa-ha")
Tsokolaikiinma zespół (między Lewiston i Alpowa Creek)
zespół Hasotino (Hăsotoinu) (ich osada Hasutin /
Hăsotoin była ważnym łowiskiem w Asotin Creek
(Héesutine - "rzeka węgorza") na rzece Snake
w hrabstwie Nez Perce w stanie Idaho, dokładnie
naprzeciwko obecnego miasta Asotin w stanie Waszyngton )
lokalnej grupy Heswéiwewipu / Hăsweiwăwihpu (ich wsi
Hăsweiwăwih także usytuowany naprzeciw Asotin,
wzdłuż małego strumienia, który górnych nazywano
Heswé / Hăsiwe)
lokalna grupa Anatoinnu (ich wieś Ánatoin znajdowała
się u zbiegu Mill Creek i rzeki Snake)
Sapachesap taśmowe
Witkispu taśmowe (około 3 mil poniżej Alpowa Creek,
wzdłuż wschodniego brzegu rzeki Snake)
Sálwepu taśmowe (na Bliskim rozwidleniu rzeki
Clearwater, około 5 mil nad dzisiejszej Kooskia, Idaho,
Chief Looking Glass Group)
Assuti Band ("Ludzie wzdłuż Assuti Creek" w
Idaho, dołączyli do wodza Józefa podczas wojny w 1877
r.)
Atskaaiwawipu Band lub Asahkaiowaipu Band ("Ludzie u
zbiegu, Ludzie z ujścia rzeki, czyli Ahsahka ")
Terytoria od ich zimowej wioski Ahsahka/Asaqa
("ujście rzeki" lub "zbieg") do
Łososiowego Grzbietu wzdłuż rzeki North Fork
Clearwater aż do jej ujścia do rzeki Clearwater,
polowane czasami w pobliżu Peck, Idaho ( Pipyuuninma )
na terytorium zespołu Painima . Ważnym łowiskiem był
Bruce Eddy w hrabstwie Clearwater w stanie Idaho, które
tradycyjnie należało do Atskaaiwawipu (Asahkaiowaipu) ,
ale na zaproszenie było dzielone przez sąsiednie
zespoły: Tewepu Band , Ilasotino (Hasotino) Band ,
Nipihama (Nipehemă) , Alpowna (Alpowai) Band i Matalaimo
("Ludzie dalej w górę rzeki", zbiorcze
określenie zespołów, których centrum było wokół
Kamiah).
Hatweme (Hatweme) Band lub Hatwai (Héetwey) Band
("Ludzie wzdłuż Hatweh Creek", dopływ rzeki
Clearwater, około czterech do pięciu mil na wschód od
Lewiston)
Hinsepu Band (mieszkał wzdłuż rzeki Grande Ronde w
Oregonie.)
Kămiăhpu Band lub Kimmooenim Band ("Ludzie
Kămiăhp", "Ludzie z wielu linowych śmieci,
czyli Kamiah ")
Ich główna wioska Kămiăhp znajdowała się na
południowym brzegu rzeki Clearwater i u zbiegu Lawyer
Creek w pobliżu dzisiejszej Kamiah, Idaho ("wiele
śmieci linowych") w dolinie Kamiah. Razem z innymi
zespołami używali ważnych łowisk w pobliżu Bruce
Eddy w hrabstwie Clearwater w stanie Idaho, które
znajdowało się na terytorium zespołu Atskaaiwawipu
(Asahkaiowaipu) . Inne zespoły Nez Perce często
grupowały je pod wspólną nazwą Uyame lub Uyămă ;
blisko spokrewniony i sąsiadujący zespół
Atskaaiwawipu (Asahkaiowaipu) określał wszystkie
zespoły wokół Kamiah jako Matalaimo ("Ludzie
dalej w górę rzeki"). Ich obszar plemienny był
jednym z czterech ośrodków głównych grup regionalnych
Nez Percé.
Wśród nich znajduje się kilka zespołów wiejskich:
Kămiăhpu (Kimmooenim) Kompania (był największym i
najważniejszym zespołem obszaru Doliny Kamiah)
Tewepu taśmowe ( "Lud Téewe, tj Orofino, Idaho
" u zbiegu Orofino Creek i Clearwater River)
zespół Tuke'liklikespu (Tuke'liklikespu) (w pobliżu
Big Eddy na północnym brzegu rzeki Clearwater, kilka
mil w górę rzeki od Orofino)
Pipu'inimu taśmowe (w Big Creek Canyon w Camas Prairie,
który wpada do rzeki Clearwater północy dzisiejszej
Peck, były zatem bezpośrednimi sąsiadami na południu
Painima Band),
Painima taśmowe (blisko dzisiejszy Peck, Idaho (
Pipyuuninma ) w Hrabstwo Nez Perce, nad rzeką Clearwater
w Idaho)
Kannah Band lub Kam'nakka Band ("Ludzie Kannah
(wzdłuż rzeki Clearwater)" w Idaho)
Lamtáma (Lamátta) Band lub Lamatama Band ("Ludzie
z regionu o małej ilości śniegu, tj. regionu Lamtáma
(Lamátta)")
Terytoria znajdowały się między pasmem Alpowai na
północy i w dolnym biegu na północnym zachodzie
pasmem Pikunan (Pikunin) i rozciągały się na północy
Idaho Panhandle wzdłuż rzeki Upper Salmon ( Naco'x kuus
- "Rzeka Łososiowa") i jednego z jej
dopływów, White Bird Creek i Snake River na
południowym zachodzie, a także Kanion Białego Ptaka
(głębszy niż Wielki Kanion) na południowym zachodzie
Gór Clearwater i południowym wschodzie od prerii Camas
. Ich obszar plemienny i nazwa zespołu pochodzi od
Lamtáma (Lamátta)("teren z małą ilością
śniegu") i odnosi się do doskonałych warunków
klimatycznych, które szczególnie sprzyjały hodowli
koni. Byli drugą co do wielkości grupą regionalną Nez
Percé ; zwany także Salmon River Band .
Esnime (Iyăsnimă) Kompania (wraz Slate Creek (
"Iyeesnime) i Górnym Salmon River, dlatego często
nazywana po prostu Slate Creek taśmowe lub Górna Salmon
River Indianie )
zespół Nipihama (Nipehemă) (od rzeki Lower Salmon do
White Bird Creek)
Tamanmu taśmowe (ich rozliczenie Tamanma znajdował się
przy ujściu rzeki Salmon w Idaho)
Lapwai Band lub Lapweme Band ("Ludzie z Butterfly
Place, czyli Lapwai ")
Terytoria wzdłuż zatoki Sweetwater Creek i Lapwai Creek
aż do jej ujścia do rzeki Clearwater w pobliżu
dzisiejszego Spalding w stanie Idaho . Jedna z ich
tradycyjnych osad (a także ważne miejsce spotkań
sąsiednich zespołów) znajdowała się na terenie
dzisiejszego Lapwai, Idaho ( Thlap-Thlap , także:
Léepwey - "Miejsce Motyli"), plemienne i
administracyjne centrum Plemię Nez Percé z Idaho. Ich
obszar plemienny był jednym z czterech ośrodków
głównych grup regionalnych Nez Percé.
Mákapu Band ("Ludzie z Máka/Maaqa wzdłuż
Cottonwood Creek (dawniej: Maka Creek"), dopływ
rzeki Clearwater, Idaho).
Zespół Pikunan (Pikunin) lub zespół Pikhininmu
("Ludzie z rzeki węża")
Terytoria obejmowały rozległe górskie pustkowia
między rzeką Snake na południu a rzeką Lower Salmon
na północy, aż do jej spotkania z Snake River, były
bezpośrednimi sąsiadami pasma Wallowa (Willewah) na
przeciwległym brzegu Snake River na zachodzie i Lamtáma
(Lamátta) Kompania mieszka dalszy wschód od nich. Mogli
być zaklasyfikowani jako łowcy bawołów, ale byli też
prawdziwymi mieszkańcami gór, zwanymi także plemieniem
Snake River .
Saiksaikinpu Band (w górnej części Southern Fork
Clearwater; ich bezpośrednimi sąsiadami w dole rzeki
był Tukpame Band )
Saxsano Band (około 4 mile nad Asotin w stanie
Waszyngton, po wschodniej stronie Snake River).
Taksehepu Band ("Ludzie Tukeespe/Tu-kehs-pa APS ,
czyli miasto duchów Agatha")
Tukpame Band (w dolnej części Southern Fork Clearwater;
ich bezpośrednimi sąsiadami w górę rzeki był
Saiksaikinpu Band ).
Wallowa (Willewah) Band lub Walwáma (Walwáama) Band
("Ludzie wzdłuż rzeki Wallowa" lub
"Ludzie wzdłuż rzeki Grand Ronde") [35] [36]
[37]
Terytoria w północno-wschodnim Oregonie i
północno-zachodnim Idaho z ośrodkiem plemiennym w
dolinach rzek Imnaha , Minam i Wallowa ( Wal'awa -
"kręta rzeka"). Ich terytorium rozciągało
się na Góry Błękitne (już zajęte przez Cayuse) na
zachodzie, Góry Wallowa na południowym zachodzie, po
obu stronach rzeki Grande Ronde ( Waliwa lub Willeh).) i
jej ujście do Snake River na północy i prawie do Snake
River na wschodzie. Ich obszar był powszechnie znany
jako doskonałe pastwisko dla dużych stad koni i dlatego
był często używany przez sąsiedni i spokrewniony
zespół Weyiiletpuu (Wailetpu) ("Ludzie życicy,
czyli ludzie z Cayuse ). Często byli oni zgrupowani pod
wspólną nazwą Kămúinnu lub Qéemuynu ("Ludzie
Konopi Indyjskich "). Byli największą grupą Nez
Percé, a ich obszar plemienny był jednym z czterech
centrów głównych grup regionalnych Nez Percé. Obecnie
większość Skonfederowanych Plemion Colville Rezerwacja
.
Wśród nich znajduje się kilka zespołów wiejskich:
The Wallowa (Willewah) Band (największy zespół z
kilkoma lokalnymi grupami, w Dolinie Wallowa River i
Zumwalt Prairie )
zespół Imnáma (Imnámma) (mieszkał z kilkoma
lokalnymi grupami odizolowanymi w dolinie rzeki Imnaha)
zespół Weliwe (Wewi'me) (ich osada Williwewix
znajdowała się u ujścia rzeki Grande Ronde)
Inantoinu zespół (w Joseph Canyon - znane jako Saqánma
( "długie, dziki jar") lub an-an-a-soc-UM (
"długi, szorstka jar") - i wzdłuż Dolna
Joseph Creek do ujścia do Wielki Ronde Rzeka)
zespół Toiknimapu (nad Joseph Creek i wzdłuż
północnego brzegu rzeki Grande Ronde)
zespół Isäwisnemepu (Isawisnemepu) (w pobliżu
obecnego Zindel, nad rzeką Grande Ronde w stanie Oregon)
zespół Sakánma (kilka lokalnych grup wzdłuż rzeki
Snake między ujściem rzeki Salmon na południu i rzeki
Grande Ronde na północy, nazwa ich głównej wioski
Sakán i nazwa zespołu Sakánma odnosi się do obszaru,
na którym wznoszą się klify blisko wody - może to
być Kanion Józefa (Saqánma))
Yakama Band lub Yăkámă Band ("Ludzie rzeki
Yăká, tj. Potlatch (nad ujściem do rzeki
Clearwater)", nie mylić z ludami Yakama ) [38]
Terytoria wzdłuż rzeki Potlacz (zwanej Yăká nad
ujściem do rzeki Clearwater) w Idaho.
Wśród nich znajduje się kilka zespołów wiejskich:
zespół Yakto'inu (Yaktoinu) (ich wioska Yaktoin
znajdowała się u ujścia rzeki Potlacz do rzeki
Clearwater)
zespół Yatóinu (mieszkał wzdłuż Pine Creek, małego
prawego dopływu rzeki Potlatch)
Iwatoinu (Iwatoinu) Kompania (ich wieś Iwatoin
znajdował się na północnym brzegu rzeki Potlatch
niedaleko dzisiejszego Kendrick w Latah County)
zespół Tunehepu (Tunehepu) (ich wioska Tunehe
znajdowała się u ujścia Potoku Środkowego Potlacza do
rzeki Potlacz, w pobliżu Juliaetta, Idaho ( Yeqe ))
Ze względu na dużą liczbę małżeństw mieszanych
między zespołami Nez Perce a sąsiednimi plemionami lub
zespołami w celu zawierania sojuszy i pokoju (często
mieszkających razem w mieszanych dwujęzycznych
wioskach), następujące grupy były również zaliczane
do Nez Perce (które dziś są postrzegane jako językowe
i kulturowo blisko spokrewnione, ale odrębne grupy
etniczne):
Zespół Walla Walla
Byli to ludzie Walla Walla, którzy żyli wzdłuż rzeki
Walla Walla i wzdłuż zbiegu rzeki Snake i Columbia,
dziś są zapisani w Skonfederowanych Plemionach
Rezerwatu Indian Umatilla .
Pelloatpallah Band lub Palous Band
Były to: Palus (lub właściwa Palus Band) i Wawawai
Band z Upper Palus Band, które tworzyły wraz z Middle
Palus Band i Lower Palus Band - jedną z trzech
głównych grup ludu Palus , zamieszkujących wzdłuż
Columbia, Snake i rzeki Palouse na północny zachód od
Nez Perce. Dziś większość jest zapisana do
Konfederowanych Plemion i Zespołów Narodu Yakama, a
niektórzy są częścią Konfederowanych Plemion
Rezerwatu Colville .
Zespół Weyiiletpuu (Wailetpu) lub zespół Yeletpo
Byli to ludzie z Cayuse, którzy żyli na zachód od Nez
Perce w górnym biegu rzeki Walla Walla, Umatilla i
Grande Ronde oraz od Gór Błękitnych na zachód aż do
rzeki Deschutes, często dzielili tereny wiejskie z Nez
Perce i Palus i obawiały się sąsiednie plemiona, już
w 1805 roku większość Cayuse porzuciła swój język
ojczysty i przeszła na Weyíiletpuu , odmianę dialektu
Lower Nez Perce / Lower Niimiipuutímt języka Nez Perce
. Nazwali się swoim imieniem Nez-Percé jako Weyiiletpuu
("Ludzie życicy"); dziś większość Cayuse
jest zapisana do Skonfederowanych Plemion Rezerwatu
Indian Umatilla , niektórzy jakoSkonfederowane plemiona
ciepłych źródeł lub plemię Nez Perce z Idaho .
Kultura
Tradycyjna koszula z koralikami Nez Perce
Na wpół osiadły tryb życia Nez Percés byli łowcami
-zbieraczami bez rolnictwa, żyjącymi w
społeczeństwie, w którym większość lub całość
pożywienia pozyskiwana jest przez żerowanie (zbieranie
dzikich roślin i korzeni oraz ściganie dzikich
zwierząt). Polegali na polowaniu, rybołówstwie,
zbieraniu dzikich korzeni i jagód.
Ludzie z Nez Perce historycznie byli uzależnieni od
różnych łososi pacyficznych i pstrągów pacyficznych
: łosoś chinook lub " nacoox " ( Oncorhynchus
tschawytscha ) był spożywany najczęściej, ale inne
gatunki, takie jak minóg pacyficzny (Entosphenus
tridentatus lub Lampetra tridentata) i chiselmouth były
spożywane także. [39] Inne ważne ryby to łosoś
sockeye ( Oncorhynchus nerka ), łosoś srebrny lub
ka'llay ( Oncorhynchus kisutch ), łosoś chum lub
łosoś pies lub ka'llay (Oncorhynchus keta ), sieja
górska lub " ci'mey " ( Prosopium williamsoni
), jesiotr biały ( Acipenser transmontanus ), przyssawka
biała lub " mu'quc " ( Catostomus commersonii
) oraz odmiany pstrąga - stalogród z zachodniego
wybrzeża lub " heyey " ( Oncorhynchus mykiss
), pstrąg potokowy lub " pi'ckatyo " (
Salvelinus fontinalis ), pstrąg byk lub " i'slam
" ( Salvelinus confluentus ) ,i pstrąga
żołędziowegolub " wawa'lam " ( Oncorhynchus
clarkii ). [40]
Przed kontaktem z Europejczykami, tradycyjne obszary
łowieckie i rybackie Nez Perce rozciągały się od
Pasma Kaskadowego na zachodzie do Gór Gorzkich na
wschodzie. [41]
Historycznie, pod koniec maja i na początku czerwca,
mieszkańcy Nez Perce tłoczyli się na wspólnych
łowiskach, aby łowić węgorze, łososie szopowate i
chinook lub łowić ryby dużymi sieciami zanurzeniowymi.
Łowienie ryb odbywało się przez całe lato i jesień,
najpierw w dolnych strumieniach, a następnie w wyższych
dopływach, przy czym łowiono także łososia, jesiotra,
sieję, odrosty i odmiany pstrąga. Większość zapasów
na zimę pochodziła z drugiego biegu jesienią, kiedy w
rzekach pojawiły się duże ilości łososia sockeye,
srebra i łososia psiego.
Rybołówstwo jest tradycyjnie ważną działalnością
ceremonialną i handlową dla plemienia Nez Perce.
Dzisiaj rybacy z Nez Perce uczestniczą w łowiskach
plemiennych w głównym nurcie rzeki Columbia między
tamami Bonneville i McNary . Nez Perce łowi również
wiosną i latem łososia chinook i pstrąga tęczowego w
rzece Snake i jej dopływach. Plemię Nez Perce prowadzi
wylęgarnię plemienną Nez Perce nad rzeką Clearwater,
a także kilka satelitarnych programów wylęgowych.
Obóz Nez Perce, Lapwai, Idaho, ca. 1899
Pierwszemu wędkowaniu w tym sezonie towarzyszyły
ustalone rytuały i uroczysta uczta znana jako "
kooyit ". Święto Dziękczynienia ofiarowano
Stwórcy i rybom za powrót i oddanie się ludziom jako
pożywienie. W ten sposób liczono, że ryby wrócą w
przyszłym roku.
Podobnie jak łosoś, rośliny przyczyniły się do
powstania tradycyjnej kultury Nez Perce zarówno w
wymiarze materialnym, jak i duchowym. [42]
Poza rybami i dziczyzną, pokarmy roślinne dostarczały
ponad połowę kalorii w diecie, przy czym przetrwanie
zimy w dużej mierze zależy od suszonych korzeni,
zwłaszcza Kouse lub " qáamsit " (świeże) i
" qaaws " (obrane i wysuszone) ( Lomatium,
zwłaszcza Lomatium cous ) i Camas , czyli " qém'es
" (Nez Perce: "słodkie") ( Camassia
quamash ), pierwszy był pieczony w dołach, podczas gdy
drugi był mielony w moździerzu i formowany w ciasta do
wykorzystania w przyszłości. był tradycyjnie ważnym
produktem spożywczym i handlowym. [42]Za zbiór i
przygotowanie tych roślin okopowych odpowiedzialne były
przede wszystkim kobiety. Cebule Camas zebrano w regionie
pomiędzy dorzeczami rzek Salmon i Clearwater . [43]
Techniki przygotowywania i przechowywania zimowej
żywności umożliwiły ludziom przetrwanie
chłodniejszych zim z niewielką ilością świeżej
żywności lub bez niej. [42]
Ulubionymi owocami suszonymi na zimę były jagody
jarzębiny lub " kel " ( Amelanchier alnifolia
lub Saskatoon ), borówka czarna lub " cemi'tk
" ( Vaccinium membranaceum ), czerwony bez lub
" mi'ttip " ( Sambucus racemosa var.
melanocarpa ) oraz aronii. lub " ti'ms " (
Prunus virginiana var. melanocarpa ). Nez Perce tkaniny
zostały wykonane głównie z dogbane lub " qeemu
"tules lub " to'ko " ( Schoenoplectus
acutus var. acutus ) i zachodni czerwony cedr lub "
tala'tat " ( Thuja plicata ). Najważniejszą lasy
przemysłowe były redcedar, Sosna lub " la'qa
" ( sosna żółta ), daglezja lub " pa'ps
" ( Pseudotsuga menziesii ), Mierzeja wierzby lub
" podatkowego " ( Salix exigua ) i twardego
drewna, takich jak cis pacyficzny lub " ta'mqay
"sise'qiy " ( Philadelphus lewisii lub
indyjskie drzewo strzałkowe ). [42]
Wiele ryb i roślin ważnych dla kultury Nez Perce jest
dziś symbolami państwowymi: borówka czarna lub "
cemi'tk " to oficjalny owoc państwowy, a indyjska
strzała lub " sise'qiy ", daglezja lub "
pa'ps " to drzewo stanowe Oregonu i sosna ponderosa
lub " la'qa " z Montany, łosoś Chinook jest
rybą stanową Oregonu, pstrąg drapieżny lub "
wawa'lam " z Idaho, Montany i Wyoming, a stalogród
z Zachodniego Wybrzeża lub " hej" z
Waszyngtonu.
"Serce potwora", opisane w historii pochodzenia
Nez Perce
Nez Perce wierzyli w duchy zwane weyekinami (Wie-a-kins),
które, jak sądzili, oferowałyby połączenie z
niewidzialnym światem duchowej mocy". [44]Weyekin
chroniłby kogoś przed krzywdą i stał się osobistym
duchem opiekuńczym. Aby otrzymać weyekina, poszukiwacz
wyrusza samotnie w góry na misję wizji. Obejmowało to
post i medytację przez kilka dni. Podczas wyprawy
jednostka może otrzymać wizję ducha, która przybierze
postać ssaka lub ptaka. Ta wizja może pojawić się
fizycznie, we śnie lub w transie. Weyekin miał
przekazać moce zwierzęcia jego posiadaczowi - na
przykład; jeleń może dać swemu nosicielowi
szybkość. Spojrzenie danej osoby było bardzo osobiste.
Rzadko dzielono się nim z kimkolwiek i rozważano go na
osobności. Weyekin pozostał z osobą aż do śmierci.
Helen Hunt Jackson , autorka " A Century of Dishonor
", napisanej w 1889 roku, określa Nez Perce jako
"najbogatszy, najszlachetniejszy i
najłagodniejszy" z ludów indyjskich, a także
najbardziej pracowity. [45]
Muzeum w Narodowym Parku Historycznym Nez Perce z
siedzibą w Spalding w stanie Idaho i zarządzane przez
National Park Service obejmuje centrum badawcze, archiwa
i bibliotekę. Dostępne są zapisy historyczne do
badania na miejscu i interpretacji historii i kultury Nez
Perce. [46] Park obejmuje 38 miejsc związanych z Nez
Perce w stanach Idaho, Montana, Oregon i Waszyngton, z
których wiele jest zarządzanych przez agencje lokalne i
stanowe. [46]
Historia
Kontakt europejski
W 1805 roku William Clark był pierwszym znanym
Euro-Amerykaninem, który spotkał się z którymkolwiek
z plemienia, z wyjątkiem wspomnianych wcześniej
francuskich kupców kanadyjskich. Kiedy on, Meriwether
Lewis i ich ludzie przemierzali góry Gorzkiego Korzenia
, brakowało im żywności, a Clark wziął sześciu
myśliwych i pospieszył na polowanie. 20 września 1805
r., w pobliżu zachodniego krańca Lolo Trail , znalazł
mały obóz na skraju pola do kopania camas, które
obecnie nosi nazwę Weippe Prairie. Odkrywcy byli pod
wrażeniem Nez Perce, którego spotkali. Przygotowując
się do odbycia dalszej podróży na Pacyfik łodziami po
rzekach, powierzyli utrzymanie koni, dopóki nie wrócili
"dwóm braciom i jednemu synowi jednego z
wodzów". Jednym z tych Indian był Walammottinin
(co oznacza "związane i związane włosy", ale
bardziej znany jako skręcone włosy). Był ojcem
naczelnego prawnika , który w 1877 roku był wybitnym
członkiem plemiennej frakcji "Traktat". Nez
Perce byli na ogół wierni zaufaniu; partia odzyskała
swoje konie bez większych trudności po powrocie. [47]
Wspominając spotkanie Nez Perce z partią Lewisa i
Clarka, w 1889 antropolog Alice Fletcher napisała, że
??"odkrywcy Lewisa i Clarka byli pierwszymi białymi
mężczyznami, których widziało wielu ludzi, a kobiety
uważały ich za pięknych". Napisała, że ??Nez
Perce "służyli zmęczonej i głodnej grupie.
Dostarczyli świeże konie oraz suszone mięso i ryby z
dzikimi ziemniakami i innymi korzeniami, które były
dobre do jedzenia, a odświeżeni biali mężczyźni
poszli dalej na zachód, zostawiając swoje kościste,
zużyte konie, którymi Indianie będą się opiekować i
będą mieli grube i silne, kiedy Lewis i Clark wrócą
do domu. W drodze powrotnej następnej wiosny dotarli do
obozu Nez Perce, znowu głodni i wyczerpani. Plemię
zbudowało dla nich duży namiot i ponownie je
nakarmiło. pragnąc świeżego czerwonego mięsa, partia
zaproponowała wymianę na konia Nez Perce. Cytując z
dziennika Lewisa i Clarka, Fletcher pisze:
"Gościnność Szefów była obraźliwa na myśl o
wymianie. Zauważył, że jego ludzie mają pod
dostatkiem młodych koni i gdybyśmy byli skłonni
korzystać z tego pożywienia, moglibyśmy mieć tyle,
ile chcieliśmy." Impreza pozostała z Nez Perce
przez miesiąc, zanim ruszyła dalej.[48]
Lot Nez Perce
Główny artykuł: Nez Perce War
Mapa przedstawiająca lot Nez Perce i kluczowe miejsca
bitwy
Nez Perce byli jednym z plemiennych narodów w Radzie
Walla Walla (1855) (wraz z Cayuse , Umatilla , Walla
Walla i Yakama ), która podpisała Traktat z Walla
Walla. [49]
Pod naciskiem europejskich Amerykanów pod koniec XIX
wieku Nez Perce podzielili się na dwie grupy: jedna
strona zaakceptowała przymusowe przeniesienie do
rezerwatu, a druga odmówiła porzucenia swojej żyznej
ziemi w Waszyngtonie i Oregonie. Ci, którzy chcieli
udać się na rezerwację, zawarli traktat w 1877 roku.
Lot nietraktatowego Nez Perce rozpoczął się 15 czerwca
1877 roku, z Chief Joseph , Looking Glass , White Bird ,
Ollokot , Lean Elk ( Poker Joe ) i Toohoolhoolzote na
czele. 750 mężczyzn, kobiet i dzieci, próbujących
dotrzeć do spokojnego sanktuarium. Zamierzali szukać
schronienia u swoich sojuszników Wronaale po odmowie
wrony o zaoferowaniu pomocy, Nez Perce próbował
dotrzeć do obozu w Kanadzie Lakota Chief Sitting Bull .
Wyemigrował tam zamiast poddać się po zwycięstwie
Indian w bitwie pod Little Bighorn .
Naczelny Józef , 1877
Nez Perce było ścigane przez ponad 2000 żołnierzy
armii amerykańskiej podczas epickiego lotu do wolności
przez ponad 1170 mil (1880 km) przez cztery stany i wiele
łańcuchów górskich. 250 wojowników Nez Perce
pokonało lub powstrzymało ścigające wojska w 18
bitwach, potyczkach i potyczkach. W tych konfliktach
zginęło ponad 100 żołnierzy amerykańskich i 100 Nez
Perce (w tym kobiety i dzieci). [50]
Większość ocalałych Nez Perce została ostatecznie
zmuszona do poddania się 5 października 1877 r., po
bitwie w górach Bear Paw w Montanie, 40 mil (64 km) od
granicy kanadyjsko-amerykańskiej. Wódz Joseph poddał
się generałowi Oliverowi O. Howardowi z kawalerii
amerykańskiej . [51] Podczas negocjacji kapitulacji,
Wódz Joseph wysłał wiadomość, zwykle określaną
jako przemówienie, do żołnierzy amerykańskich. Stało
się znane jako jedno z największych amerykańskich
przemówień: ".Słuchajcie mnie, moi wodzowie,
jestem zmęczony. Moje serce jest chore i smutne. [52]
Wódz Joseph udał się do Waszyngtonu w styczniu 1879 na
spotkanie z prezydentem i Kongresem, po czym jego relacja
została opublikowana w North American Review . [53]
Trasę lotu Nez Perce chroni Narodowy Szlak Historyczny
Nez Perce . [54] Coroczna przejażdżka Cypress Hills w
czerwcu upamiętnia próbę ucieczki ludu Nez Perce do
Kanady. [55]
Program hodowli koni
Wojownik Nez Perce
na koniu, 1910
W 1994 r. plemię Nez Perce rozpoczęło program
hodowlany, oparty na krzyżowaniu rasy Appaloosa i rasy
środkowoazjatyckiej zwanej Akhal-Teke , aby
wyprodukować to, co nazwali koniem Nez Perce . [56]
Chcieli przywrócić część swojej tradycyjnej kultury
konnej, w której prowadzili selektywną hodowlę swoich
koni, długo uważanych za wyznacznik bogactwa i statusu,
oraz szkolili swoich członków w wysokiej jakości
jeździectwa. Zakłócenia społeczne spowodowane życiem
rezerwatów i naciskami asymilatorów ze strony
Amerykanów i rządu spowodowały zniszczenie ich kultury
konnej w XIX wieku. Program hodowlany XX wieku został
sfinansowany przez Departament Zdrowia i Opieki
Społecznej Stanów Zjednoczonych, plemię Nez Perce i
organizacja non-profit o nazwie First Nations Development
Institute . Promuje biznesy w kraju rdzennych
Amerykanów, które odzwierciedlają wartości i tradycje
narodów. Rasa Nez Perce Horse znana jest ze swojej
szybkości.
Obecne ziemie plemienne
Indianie Nez Perce z koniem Appaloosa, około 1895 r
Obecne ziemie plemienne składają się z rezerwatu w
północno-środkowym Idaho na 46°18'N 116°24'W ,
głównie w regionie Camas Prairie na południe od rzeki
Clearwater , w częściach czterech hrabstw. W porządku
malejącym powierzchni hrabstwa to Nez Perce , Lewis ,
Idaho i Clearwater . Całkowita powierzchnia działki
wynosi około 1195 mil kwadratowych (3100 km 2 ), a
liczba ludności rezerwacja jest w 2000 roku było
17.959.
Z powodu utraty ziemi przez plemiona, populacja rezerwatu
jest w większości biała, prawie 90% w 1988 r. [59]
Największą społecznością jest miasto Orofino , w
pobliżu jego północno-wschodniego narożnika. Lapwai
jest siedzibą rządu plemiennego i ma najwyższy odsetek
mieszkańców Nez Perce, wynoszący około 81,4 procent.
Podobnie jak w przypadku otwarcia ziem rdzennych
Amerykanów w Oklahomie poprzez umożliwienie nabycia
nadwyżek przez obcokrajowców po otrzymaniu działek
przez gospodarstwa domowe, rząd USA otworzył rezerwat
Nez Percé dla powszechnego osiedlenia się 18 listopada
1895 r. Proklamację podpisano w niecałe dwa tygodnie
wcześniej przez prezydenta Grovera Clevelanda . Tysiące
rzuciło się, by przejąć ziemię w rezerwacie,
wystawiając swoje roszczenia nawet na gruntach
należących do rodzin Nez Perce.
Ojczyzna Nez Perce Wallowa w Wallowa w
północno-wschodnim Oregonie znajduje się na
historycznym terytorium dużego pasma Wallowa Band.
Ojczyzna posiada od 2000 r. 320 akrów i centrum dla
zwiedzających, aby "wzbogacić relacje między
potomkami rdzennej ludności a współczesnymi
mieszkańcami Doliny Wallowej. [oraz] zachować i
celebrować zwyczaje i kulturę rdzennych mieszkańców.
" Kościół Metodystów powstał w Wallowa w 1877
r., a w 2021 r. Zjednoczony Kościół Metodystyczny
zwrócił plemieniu Nez Perce niewielką działkę gruntu
i budynek kościoła.
|
