Mitologie i legendy Indian USA

Indiańskie mity i legendy

[Różne legendy i mity plemion:]

Rzeźba totemiczna na Alasce

Arka w górach przesądów

Oblężony przez głód

Podział Dwóch Plemion

Powódź w Santa Fe

Ukryte Miasto Doliny Śmierci

Widelec Legend of Crazy Woman

Legendy Terytorium Indyjskiego

Mali ludzie z Wyoming i mumia Pedro Mountain

Zagubiona Trail

Rdzenni Amerykanie Legendy Arizony

Navajo Skinwalkers - czarownice z południowego zachodu

Blada twarz błyskawicy

Legenda Czarnych Stóp o Fajce Pokoju

Królowa Doliny Śmierci

Jeźdźcy pustyni

Ofiara Tolteków

Solna wiedźma z równin Nebraski

Historyczne wody Oregonu

Ta-Vwots podbija słońce

Teihiihan - Mali kanibale z równin

Thunderbird rdzennych Amerykanów

Tamanous z Tacoma

Podróżnik Whulge

Tragedia Yellowstone

Wendigo - Flesheater Lasów

Słup totemu Thunderbird

[Według plemienia:]

Mity i legendy Apache

Mity i legendy Blackfoot

Mity i legendy Cherokee

Mity i legendy Siuksów

Mity i legendy Zuni

Mitologia i święte koncepcje:

Legendy rdzennych Amerykanów

Podczas gdy Wielki Duch stanowi podstawę indiańskiej teorii, plemiona wierzą w wiele bóstw, które są otoczone mitologią. Zgodnie z ich poglądami na naturę i ducha, nieustannie odwołują się do tych mocy, na każdym etapie swojego życia. Słyszą wielkiego Ducha w każdym wietrze; zobacz go w każdym obłoku; bój się go w dźwiękach i adoruj go w każdym miejscu, które budzi podziw. Chociaż kultury i zwyczaje różniły się między plemionami, wszyscy wierzyli, że wszechświat jest związany ze sobą przez duchy naturalnego życia, w tym zwierzęta, wodę, rośliny, niebo i samą Ziemię.

Kultura rdzennych Amerykanów walczyła o przetrwanie po tym, jak biały człowiek najechał ich życie. Żyjąc przez wymuszone ruchy, wojnę, głód, choroby i asymilację, ci silni i uduchowieni ludzie zdołali utrzymać przy życiu swoje liczne legendy i opowieści. Przekazywane z pokolenia na pokolenie, te liczne opowieści mówią o ponadczasowych przesłaniach pokoju, życia, śmierci i harmonii z naturą.

Święte wierzenia wielu plemion są w dużej mierze formułowane i wyrażane w powiedzeniach i narracjach przypominających legendy ludów europejskich. Dostępne są duże kolekcje tych opowieści i mitów z Blackfoot , Crow , Nez Perce , Assiniboine , Gros Ventre , Arapaho , Arikara , Pawnee , Omaha , Northern Shoshone i innych. W nich można znaleźć wiele ciekawych informacji. Chociaż każde plemię ma swoje własne wierzenia i święte mity, wiele z nich ma ze sobą wiele wspólnego.

Potop Gustave Dore, 1866

Mit potopu lub potopu jest niemal powszechny w plemionach równin, a także wśród Indian Woodland. Niemal wszędzie przybiera formę odtworzenia zatopionej ziemi przez mniej lub bardziej ludzkiego człowieka, który posyła nurkującego ptaka lub zwierzę po trochę błota lub piasku. Inne opowieści o wspólnych wątkach to "Bohaterowie bliźniacy" - Kobieta, która poślubiła gwiazdę i urodziła Bohatera" oraz "Kobieta, która poślubiła psa". Bohater urodzony w gwiazdach znajduje się w mitach Kruka, Pawnee, Dakota , Arapaho, Kiowa, Gros Ventre i Czarna Stopa. Mitologie indyjskie często zawierają duże zbiory opowieści, recytujących przygody wybitnego mitycznego bohatera o nadprzyrodzonych atrybutach, który przemienia, aw niektórych przypadkach tworzy świat, który naprawia wielkie krzywdy i naprawia wielkie zło, często jednak popada w błahe i wulgarne figle. Na przykład wśród Czarnych Stóp występuje pod imieniem Napiw, zwany też "Starym Człowiekiem". Jest wyraźnie ludzki w formie i imieniu. Gros Ventre, Cheyenne , Arapaho, Hidatsa i Mandan wydają się mieć podobny charakter w swojej mitologii.

"Stary człowiek" pojawia się również w mitologiach sąsiednich obszarów kulturowych, takich jak obszar między Równinami a Oceanem Spokojnym. Niektóre opowieści wydają się podobne, ale przypisuje się je postaci zwierzęcej o imieniu i atrybutach kojota. Pod tym imieniem pojawia się wśród Kruków, Nez Perce i Shoshone, na zachodnich obrzeżach Równin, ale rzadko wśród Pawnee, Arikara i Dakota i praktycznie nigdy wśród plemion określających go jako człowieka. Wśród Assiniboine, Dakota i Omaha ten bohater ma postać podobną do pająka o imieniu Unktomi.

Oprócz bohaterów można znaleźć wiele opowieści o zwierzętach, które często wyjaśniają osobliwości konstrukcyjne zwierząt z powodu jakiegoś wypadku. Na przykład oszust Czarnej Stopy , wściekły, próbował rozerwać rysia, powodując, że ma on długie ciało i niezgrabne nogi. W innych przypadkach opowieści opowiadają anegdotę o pochodzeniu samego życia. W niektórych opowieściach zakończenie zawiera opis, w jaki sposób "nakazano być" pewnemu aspektowi życia, wyjaśniając naturalne zjawisko lub mityczną wiarę.

Istnieją również opowieści, w których istoty nadprzyrodzone pojawiają się pod postacią dobrze znanych zwierząt i pomagają lub obdarzają ludzi przysługami. W mitologii plemion równin bawół jest ulubioną postacią i rzadko spotykany w mitologii z innych obszarów. Niedźwiedź, bóbr, łoś, orzeł, sowa i wąż są również często wymieniane, ale występują również w mitach Woodland i innych plemion. Spośród wyimaginowanych stworzeń najbardziej rzucają się w oczy potwór wodny i Thunderbird . Ten pierwszy jest zwykle ogromnym rogatym wężem, który trzyma się pod wodą i który boi się grzmotów. Thunderbird to istota podobna do orła, która powoduje grzmoty.

Legendy migracyjne oraz te wyjaśniające pochodzenie i formy wierzeń i instytucji plemiennych stanowią dużą część mitologii, formułując pojęcie religii i filozofii różnych grup.

Indiański łapacz snów "

W przeszłości nasi starzy byli gawędziarzami. W ten sposób rzeczy zostały przekazane kolejnym pokoleniom. Z tego powodu starsi ludzie starali się zapamiętać każdy szczegół, aby móc go później opowiedzieć. Byli nośnikami słowa i obrazu, czyniąc historię i wartości duchowe żywymi i ważnymi. W ostatnim czasie sprawiliśmy, że nasi starzy myśleli, że nie są tak ważni. Sfałszujemy ich historie i sprawiamy, że czują się głupio. Prawda jest taka, że ??nie wiemy, co jest cenne i jak "a da li he lit tse di - doceniać wiek. Sztywność może wkraść się i ustawić nawet młody umysł, jeśli nie ma miękkich wspomnień, śmiechu, czasów zbyt głębokich na łzy. Wiek to łaska - czas zbyt cenny, by go marnować".

- Joyce Sequichie Hifler z jej książki A Cherokee Feast of Days

[Zobacz także:]

Przysłowia i mądrość rdzennych Amerykanów

Rytuały i ceremonie rdzennych Amerykanów

Totemy rdzennych Amerykanów

Rola astronomii i mitologii w kulturze rdzennych Amerykanów

Mity indiańskie opowiadają o tym, jak powstali pierwsi ludzie, w jakich okolicznościach otrzymali od Stwórcy lub jego posłańców różne umiejętności, jak nauczyli się polować, uprawiać ziemię i wytwarzać różne przedmioty oraz w jaki sposób talenty te wykorzystali. Mity pokazują, skąd wzięły się prawa i obyczaje, jakich norm moralnych należy przestrzegać i jakie sankcje grożą tym, którzy nakazom owym się sprzeciwią. Mity wyjaśniają i uzasadniają określony porządek społeczny - pokazują grupom i jednostkom właściwe dla nich miejsce, określają ich zadania i obowiązki.

Mity wyznaczają wreszcie kolejne etapy życia ludzkiego - narodziny, dorastanie, dojrzałość, starość i śmierć, a także przyporządkowują właściwe im aktywności - naukę, zaloty, małżeństwo. Mit tworzy bezpieczny świat, w którym wszystko jest tak, jak być powinno, tak, jak niegdyś ustalili to przodkowie. Alfonso Ortiz i Richard Erdoes mówią - "W mity się wierzy. Są one symbolem żywej wiary, nadają konkretne kształty określonym wierzeniom i tradycjom, które łączą współcześnie żyjących ludzi z ich przodkami".

Legendy tymczasem mogą, choć nie muszą, zawierać jakiś element prawdy historycznej, niejednokrotnie opisują, wychwalają lub potępiają działania podejmowane przez konkretne osoby - wodzów, wojowników, mężnych członków plemienia, często mają walor dydaktyczny i moralizatorski. W przeciwieństwie do mitów najczęściej nie odnoszą się do rzeczywistości nadprzyrodzonej, co nie znaczy, że nie pojawiają się w nich rozmaite fantastyczne istoty czy cudowne wydarzenia. Oba typy opowieści, choć pełniły odmienne funkcje, były tak samo istotną częścią tradycji indiańskiej i dlatego należy traktować je z równą powagą i starannością, jako świadectwo bogatej tradycji ustnej Indian Ameryki Północnej.

W mitach i legendach odnajdujemy wiele elementów świata tubylczego Ameryki Północnej. Obecna w nich cała sfera tradycji, zwyczajów i wierzeń przekazywana była z pokolenia na pokolenie najczęściej w formie ustnych opowieści. Snuto je zarówno w krytych korą długich domach Irokezów z północno-wschodnich lasów, ziemiankach Mandanów, jak i tipi Siuksów z Równin, igloo Inuitów z Arktyki oraz budowanych z kamienia wioskach Indian Pueblo z Południowego Zachodu. Mity i opowieści pozostały w jakiejś części nierozłączną i bardzo ważną częścią kultury i tradycji tubylczych Amerykanów także i dzisiaj, pomagając w zachowaniu tożsamości poszczególnych ludów i grup. "Mity i legendy - piszą Alfonso Ortiz i Richard Erdoes - są magiczną soczewką, przez którą możemy podglądać porządek społeczny i życie codzienne - organizację życia rodzinnego, funkcjonowanie ustroju politycznego, łowienie ryb, uczucia towarzyszące ceremoniom religijnym, podział sił pomiędzy mężczyznami i kobietami, przygotowywanie posiłków i wreszcie sposób, w jaki sławiono bohaterskich wojowników".

W opowieściach tych, choć nie miały one nigdy charakteru kronikarskiego, odbija się w pewnym sensie rzeczywistość świata tubylczego sprzed pojawienia się Europejczyków, jak też z późniejszego okresu pierwszych kontaktów i kolonizacji. Nierzadkie są przypadki, w których mityczne czy legendarne opowieści potwierdzają pewne fakty historyczne i ustalenia naukowe. Przykładem może tu być mit o Hiawatha, bohaterze Irokezów, gdzie opowieść odwołuje się do znanego z historii wydarzenia, którym było założenie Ligi Irokeskiej, w pewnym okresie najsilniejszej tubylczej siły politycznej w rejonie Wielkich Jezior, z którą poważnie musiały się liczyć nawet europejskie państwa kolonialne. Informacje zawarte w takich opowieściach odnoszą się także w jakiejś części do życia codziennego.

W micie Siuksów o Kobiecie-Białej Bizonicy jest powiedziane, że Indianie na początku gotowali wodę i pożywienie poprzez wrzucanie rozgrzanych kamieni z paleniska do pojemników ze skóry. Badania archeologiczne potwierdzają takie sposoby przygotowywania pożywienia w społecznościach Indian Pueblo, gdy ci jeszcze nie znali ceramiki, a wodę mogli gotować w wyplatanych koszach o bardzo gęstym splocie i dodatkowo wylepianych żywicą; znane są też analogie etnograficzne gotowania wody w pojemnikach ze skóry.

Mity i legendy mogą być także bogatym źródłem informacji o strukturze i organizacji społecznej plemienia. W jednym z mitów Indian Tsimshian mówi się o niewolnikach, a dane archeologiczne i etnograficzne potwierdzają funkcjonowanie instytucji niewolnictwa wśród plemion Północno-Zachodniego Wybrzeża jeszcze na długo przedtem zanim przybyli do nich Europejczycy.

W różnorodności mitów odbija się różnorodność plemion i kultur tubylczych Ameryki Północnej, bogactwo wątków wierzeniowych i rozmaitość symboli, elementy wspólne, ale także duże różnice. Mitologie indiańskie różnią się między sobą, podobnie jak poszczególne plemiona różnią się językami, tradycją, strojami, a nawet wyglądem zewnętrznym.

Opowieści polujących na Równinach nomadycznych łowców bizonów są całkowicie odmienne od tych, które snują mieszkańcy lasów na Wschodzie.

Dla mieszkających na Południowym Zachodzie rolników, główny przedmiot troski, obecny silnie także w mitach, stanowią pory zasiewu i zbiorów kukurydzy oraz zmieniające się pory roku.

Trzeba jednak pamiętać, że nie brakowało także wzajemnych kontaktów, plemiona prowadziły wojny lub handlowały ze sobą, a mitologia i wierzenia często wpływały na siebie i przenikały się wzajemnie. I chociaż nigdy nie istniała jedna kultura i mitologia indiańska, możliwe jest wskazanie wielu uniwersalnych, wspólnych elementów, m.in. niezwykle silny związek człowieka ze światem przyrody czy troska o losy świata zamieszkiwanego przez ludzi.

Współcześnie w różnych społecznościach tubylczych różnie wygląda stosunek do tradycji, w tym mitów, legend, wierzeń, norm i wartości. Europejska kolonizacja kontynentu północnoamerykańskiego bez wątpienia w zasadniczy sposób zmieniła nastawienie Indian i Inuitów do rzeczywistości i w wielu przypadkach zmusiła ich do przyjęcia nowej, odmiennej od tradycyjnej, wizji świata. Nie wszędzie jednak następowało to równomiernie i w tym samym czasie. Zdecydowanie szybciej zmiany następowały na wschodzie kontynentu, gdzie wiele kultur i plemion zostało wysiedlonych ze swoich siedzib, wiele całkowicie unicestwiono. Więcej elementów tradycji mogło przetrwać m.in. na Południowym Zachodzie czy Wybrzeżu Północno-Zachodnim, gdzie spora część ludów przetrwała w miejscu, gdzie zastali ich Europejczycy.

Niektóre plemiona zdołały ochronić znaczną część tradycji, wierzeń oraz związanej z nimi mitologii, pomimo tak trudnej historii i stuleci kontaktów z europejskimi, a później amerykańskimi kolonizatorami i osadnikami. Przykładem jest choćby kult katchina Indian Hopi oraz cała sfera wierzeń z tym związanych. Badania archeologiczne dowodzą, że kult ten pojawia się w społecznościach Pueblo z terenu dzisiejszej Arizony i Nowego Meksyku już na przełomie XIII i XIV wieku n.e.5 . Do dnia dzisiejszego stanowi on podstawę ceremonii i życia religijnego współczesnych Indian Hopi, wyznaczając rytm życia mieszkańców poszczególnych osad-puebli przez cały rok. Pomimo trudnych i często bolesnych doświadczeń z białymi osadnikami, w niektórych społecznościach do dziś przetrwała także sama tradycja opowiadania mitów, przekazywania ich w formie ustnej następnym pokoleniom. Na przykład do dnia dzisiejszego wśród różnych grup Indian Pueblo w dolinie Rio Grande w Nowym Meksyku wciąż praktykowane przez starszyznę plemienną jest przekazywanie tradycji w formie ustnych opowieści dla dzieci i młodzieży.

Nie ma reguły ile ma trwać takie opowiadanie, może to być kilka godzin, ale też kilka dni; najważniejsze jest to, że opowieść musi zostać doprowadzona do końca, aby tradycja w możliwie najpełniejszej postaci przeszła w ręce kolejnego pokolenia.