Bitwa

Połączone siły Mangas Coloradas i Cochise liczyły ponad 300 osób, gdy wczesnym rankiem 27 września 1861 roku skierowały swoją uwagę na Pinos Altos. Apacze liczyli na kolejne zwycięstwo, takie jak to, które odnieśli pod Tubac i próbowali pod Placito . Tubylcy zaatakowali jednocześnie pobliski obóz górniczy, a także miasto.

Atak całkowicie zaskoczył mieszkańców miasta. Wielu górników w obozie zostało uwięzionych w swoich wykopaliskach i w rezultacie zabitych. Niektórzy ocaleni pozostali pod ziemią, zbyt przestraszeni, by się wychylać, nie przyczyniając się w ten sposób do obrony miasta. Dwie siły Arizona Guards patrolowały, gdy zaatakowali Apacze; Mastin dowodził jedną, podczas gdy druga część patrolowała gdzie indziej. Siły Apaczów najpierw próbowały spalić kilka chat z bali, które biegły wzdłuż obwodu osady: nie udało się, a tubylcy zostali odparci.

Oddział Mastina złożony z piętnastu ludzi powrócił do miasta niedługo po rozpoczęciu działań wojennych, podczas gdy druga część wciąż patrolowała. Mastin rozkazał swoim ludziom, resztkom Minute Men i cywilnym obrońcom miasta zająć pozycje obronne w centrum osady. Przez jakiś czas obie strony walczyły na średnim i dalekim dystansie, aż Apacze rozpoczęli pełny atak około godziny 12:00 w południe, co doprowadziło do walki wręcz . Kapitan Mastin zdał sobie sprawę, że trzeba coś zrobić, aby pomóc jego przytłoczonym milicjantom, więc rozkazał naładować starą armatę gwoździami i śrutem , ponieważ nie było dostępnych kul armatnich. Armatę wtoczono na pozycję obrońców i wystrzelono w falę nadciągających wojowników Apaczów, a wielu padło, zabitych lub rannych. Apacze postanowili zaprzestać wysiłków i zaczęli się wycofywać. Gwardziści z Arizony wsiedli na konie i ruszyli w pościg, a cywile strzelali z muszkietów z okien swoich domów. Bitwa zakończyła się o godzinie 13:00, a Apacze uciekli do rzeki Gila lub do Meksyku.

W ciągu ostatniej pół godziny bitwy kapitan Thomas Mastin zdołał zamienić niemal pewną porażkę w zwycięstwo, wydając prosty rozkaz podniesienia starego działa. Co najmniej dziesięciu Apaczów zostało zabitych i pozostawionych na polu bitwy po wycofaniu się tubylców. Według relacji Konfederatów ponad 20 zabitych i rannych zostało podniesionych i odciągniętych przez Apaczów. Kapitan Mastin został śmiertelnie ranny, kiedyś podczas dowodzenia szarżą kawalerii, która rozstrzygnęła bitwę; zmarł kilka dni później w Pinos Altos. Inne relacje mówią, że Mastin zginął od kuli Apacza, zanim działo zostało użyte. Pięciu Konfederatów zginęło, w tym Mastin; siedmiu innych osadników lub milicjantów zostało ciężko rannych. Dowództwo nad strażą Arizony przeszło w ręce porucznika Thomasa Helma .

Taktyka Apaczów uległa zmianie w tym momencie, poza starciem w Apache Pass , Apacze przestali gromadzić się w dużych liczbach i kontynuowali swoją sprawę za pomocą wojny partyzanckiej . Przestali atakować dobrze bronione osady. Zamiast tego kontynuowali ataki na obozy górnicze i mniejsze odizolowane społeczności. Kapitan Peter Hardeman z 2. Pułku Strzelców Konnych Teksasu z 25 ludźmi znajdował się w pobliżu Pinos Altos natychmiast po wycofaniu się Apaczów. Oddział Hardemana natknął się na szlak Apaczów i śledził ich przez wiele dni, aż do rzeki Gila, zanim zawrócił, ponieważ ich racje żywnościowe się kończyły. Siły Konfederatów ścigały Apaczów do Meksyku kilkakrotnie w latach 1861 i 1862. Gwardia Arizony przeniknęła aż do jeziora Guzman w Chihuahua , nigdy nie łapiąc nieuchwytnych tubylców.

Jeśli chodzi o Pinos Altos, większość osadników zakończyła swój pobyt w obozie. Pomimo zwycięstwa, wielu obawiało się, że Chiricahua zaatakują ponownie. 8 października górnicy z Pinos Altos wysłali wiadomość o niebezpieczeństwie, więc wysłano 100 ludzi, aby wzmocnić Arizona Guards, największą armię Konfederatów, jaka kiedykolwiek została wysłana, aby odciążyć miasto zagrożone przez tubylców. Apacze nigdy więcej nie zaatakowali, więc kompania posiłkowa została wycofana. Po bitwie w Pinos Altos pozostało tylko około 70 górników, Arizona Guards kontynuowało służbę garnizonową.